آینده پژوهی
تغییر قلب تپنده آینده
تغییر اصولاً با یک نرخ افزایشی همواره در حال رخ دادن است. پیشرفتهای تکنولوژیکی عامل بسیار مهم در زمینه رخ دادن تغییرات است.
از سوی دیگر انتشار و پیشرفت سریع اطلاعات که با افزایش ارتباطات، تجارت و جهانی سازی توأم است، جهانیان را به هم نزدیکتر ساخته است
(هر چند این مسئله میتواند گاهی اوقات خطرناک و ناخوشایند باشد).
زمانی که مردم درک بهتری از آینده داشته باشند، فرصتهای بهتری برای خلق آینده بهتر خواهند داشت و میتوانند با عملکرد خویش تأثیر مثبتی روی روند آینده داشته باشند ولی نباید از این حقیقت نیز غافل شد که ارتباطات متداول و موجود در دنیا و دسترسی به مزایای
تجارت جهانی، سرآغاز عصر رقابت بی سابقه ای است که باعث میشود در افقی بلندتر، بیشتر و سریعتر یاد بگیریم و از این رومیتوان، آینده نگری را به عنوان یک حرفه یا حتی تجارتی عظیم شناخت.
دیدگاهها و نقطه نظرات متخصصین آینده نگری
آینده نگری یأس و تقدیر
این عنوان به این دلیل به این گروه از متخصصین اطلاق میشود که ایشان گرایش به تمرکز روی مسایل جاری دنیای واقعی که عمدتاً به سادگی قابل حل نیستند، دارند (نظیر بحران جنگ هسته ای، انفجار
جمعیت، کمبود غذا و گرسنگی و ...).
همچنین مسایلی از قبیل کاهش و یا اتمام سوختهای فسیلی و یا سایرمنابع غیر قابل تجدید از جمله بحثهای جذاب برای این گروه است. کار اصلی ایشان افکندن و جلو کشیدن این موارد به آینده است.
متخصصین آینده نگری که از آینده سناریوهای مختلفی ایجاد میکنند
این گروه از افراد طیف وسیعی را دربر میگیرند، از دیدگاههای منفی گروه اخیرالذکر تا دیدگاههای بسیار محتمل و یا مثبت و در عین حال غیر عملی، میتوانند در اینطبقه قرار گیرند. در واقع نظر غالب
در این گروه یک دیدگاه بینابین است که تمام امکانات و احتمالات را برای دنیای آینده اعلام و تصدیق میکند و مشخص می کند کدامیک از فعالیتها و سیاستهای کنونی ما میتواند تعیین کننده سناریویی که در آینده رخ خواهد داد، باشد.
آینده نگریهای مثبت، غیر عملی و تکاملی
در این روش متخصصین عمداً روی تصویر مثبت از آینده مطلوب که تمایل به خلق آن داریم متمرکز میشوند. این گروه همچنین با تمرکز بر تواناییهای بالقوه تکنولوژیکی، اجتماعی و انسانی و گروههای پیگیر مشکلات که حقیقتاً برای خلق چنین آیندهای در دنیای امروز تلاش می کنند، به مترادف کردن ارزشهای مثبت که انتظار داریم دنیای آینده بر پایه آن بنا شود، می پردازند.
ویژگیهای یک دیدگاه آینده نگر
شاید به جرأت بتوان گفت ادوارد کورنیش که در هفت جمله، هفت آموزه اصلی برای آینده نگری را مطرح کرده است، به طور خلاصه و مفید، روشها و ویژگیهای آینده نگری را به بهترین وجه بیان نموده است.
این هفت آموزه عبارتند از:
1) آماده شدن برای آنچه که در آینده با آن روبرو میشویم
2) پیش بینی و گمانه زنی نیازهای آینده
3) استفاده از اطلاعات ناقص در موقع لزوم (اطلاعات ناقص بهتر از بی اطلاعی مطلق است)
4) همواره انتظار موارد غیر منتظره را داشته باشیم.
5) به جای افق کوتاه مدت، افق بلندمدت را در نظر داشته باشیم.
6) به طور کارا و ثمربخش تحلیل کنیم.
7) از گذشته همواره درس بگیریم.
دکترعلیرضایوسفی
استاد دانشگاه تهران
حسین بهرامی
