تاریخچه کوتاهی از صنعت بیمه در ایران

براساس خشت نوشته‌های پیدا شده در تخت جمشید، تمام کسانی که در تخت جمشید کار می‌کردند و حقوق می‌گرفتند در آن زمان بیمه بوده‌اند.

بیمه به شکل سنتی آن به مفهوم وجود نوعی تعاون و همیاری اجتماعی به‌منظور سرشکن کردن زیان فرد و یا افراد معدود بین همه افراد گروه یا جامعه در ایران سابقه طولانی داشته و همواره مردم این مرز و بوم با الهام از تعالیم اسلامی و فرهنگی خود برای کمک به جبران خسارتهای ناخواسته‌ای که برای دیگر هموطنان و حتی مردم دیگر کشورها پیش می‌آمد فعال و پیشگام بوده‌اند. با این وجود بیمه به شکل حرفه‌ای و امروزی آن برای اولین بار در سال 1269 هجری شمسی در کشور ما مطرح گردیده است.

در این سال مذاکراتی بین دولت ایران و سفارت روس به عمل آمد و متعاقب آن امتیاز فعالیت انحصاری در زمینه بیمه و حمل و نقل برای مدت 75 سال به یک تبعه روس بنام لازارپلیاکف واگذار شد. با این وجود نامبرده ظرف مهلت سه سالی که جهت آغاز فعالیت بیمه‌ای برای وی در نظر گرفته شده بود قادر به تأسیس شرکت بیمه مورد نظر نگردید و به همین جهت این امتیاز از وی سلب شد. متعاقباً در سال 1289 هجری شمسی دو شرکت بیمه روسی به نامهای نادژدا و کافکازمرکوری اقدام به تأسیس نمایندگی بیمه جهت بازدید و پرداخت خسارت در ایران نمودند.

در سال ۱۳۱۰ با تصویب قانون ثبت شرکت‌ها در ایران شرکتهای بیمه‌ای انگلیسی، آلمانی، اتریشی، سوئیسی و امثال آن مانند : گستراخ- آلیانس- ایگل استار- یورکشایر- رویال- ویکتوریا- ناسیونال سوئیس- فنیکس- اتحاد الوطنی و ... در ایران اقدام به ایجاد شعبه و نمایندگی کرده و به فعالیت بیمه‌ای پرداختند.

گسترش فعالیت‌های شرکت‌های بیمه خارجی مسئولان کشور را متوجه ضرورت تأسیس یک شرکت بیمه ایرانی کرد که تأسیس و فعالیت رسمی خود را از اواسط آبان‌‌ ماه همان سال آغاز کرد.

تأسیس شرکت بیمه ایران را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ فعالیت بیمه کشور دانست زیرا از آن پس دولت با در اختیار داشتن تشکیلات اجرائی مناسب قادر به کنترل بازار و نظارت بر فعالیت مؤسسات بیمه خارجی گردید.
در سال ۱۳۱۴ "شرکت سهامی بیمه ایران" با سرمایه صددرصد دولتی تأسیس شد. دو سال بعد از تأسیس شرکت سهامی بیمه ایران یعنی در سال 1316 قانون بیمه در 36 ماده تدوین و به تصویب مجلس شورای ملی رسید. پس از آن نیز مقررات دیگری در جهت کنترل و نظارت بر فعالیت مؤسسات بیمه از طریق الزام آنها به واگذاری 25 درصد بیمه ‌نامه‌های صادره بصورت اتکائی اجباری به شرکت سهامی بیمه ایران وضع شد. شرکت سهامی ایران با حمایت دولت به فعالیت خود ادامه داد و این حمایت منجر به تقویت نقش این شرکت در بازار بیمه کشور و توقف تدریجی فعالیت شعب و نمایندگی‌های شرکتهای بیمه خارجی گردیده بود بطوری که در سال 1318 بیش از 75 درصد از بازار بیمه‌ای کشور در اختیار شرکت بیمه ایران قرار گرفت و پنج شرکت بیمه خارجی که در آن‌ زمان در ایران فعالیت می‌کردند جمعاً موفق به کسب کمتر از 25 درصد از حق بیمه بازار شدند.

این روند کماکان ادامه یافت تا آنکه در سال 1331 بر اساس مصوبه هیئت دولت کلیه شرکتهای بیمه خارجی موظف شدند جهت ادامه فعالیت خود در ایران مبلغ 250 هزار دلار به عنوان ودیعه نزد بانک ملی ایران تودیع نمایند و پس از آن نیز منافع سالیانه خود را تا زمانی‌ که این مبلغ به پانصد هزار دلار برسد بر آن بیفزایند. این تصمیم موجب تعطیل شدن کلیه نمایندگی‌ها و شعب شرکتهای بیمه خارجی در ایران به استثنا دو شرکت بیمه یورکشایر و  اینگستراخ گردید و شرایط را برای گسترش فعالیت شرکتهای بیمه ایرانی فراهم ساخت.

در سال ۱۳۲۹ نخستین شرکت بیمه خصوصی به نام بیمه شرق در ایران تأسیس شد و تا سال ۱۳۴۳ به تدریج هفت شرکت بیمه خصوصی دیگر به نام های آریا، پارس، ملی، آسیا، البرز، امید ، ساختمان و کار تأسیس شده و به فعالیت پرداختند.

در سال ۱۳۴۷ قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان و سایل نقلیه موتوری زمینی در قبال شخص ثالث که به بیمه شخص ثالث اتومبیل معروف است به تصویب رسید.

با افزایش فعالیت بیمه‌ای در کشور در سال ۱۳۵۰ "بیمه مرکزی ایران" تأسیس شد و وظایفی مانند تنظیم بازار بیمه کشور و هدایت آن از طریق تصویب آیین نامه ها و مقررات؛ توسعه و تعمیم بیمه و شبکه کارگزاری و نظارت بر فعالیت های شرکت های بیمه‌ای به نمایندگی از دولت در بازار بیمه و انجام دادن بیمه اتکائی اجباری برای مؤسسات بیمه خصوصی به نام‌های تهران، حافظ، توانا و دانا تاسیس شدند.

در فاصله سال های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ چهار شرکت خصوصی به نام‌های تهران، حافظ، توانا و دانا تاسیس شدند و تا سال ۱۳۷۳ چهار شرکت بیمه ایران، آسیا، البرز و دانا به فعالیت مشغول بودند که در سال ۱۳۷۳ شرکت بیمه تخصصی به نام بیمه صادرات و سرمایه گذاری با سرمایه بانک ها و بیمه‌ها (بیمه معلم ) تأسیس شد.

در سال ۱۳۸۱ قانون تأسیس شرکت غیردولتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید لذا در سال ۱۳۸۱ شرکت خصوصی حافظ در منطقه آزاد کیش و از سال ۱۳۸۲ سایر شرکتهای بیمه گرخصوصی از قبیل پارسیان، رازی، کارآفرین، توسعه، ملت، سینا، امید، سامان، پاسارگارد، دی، میهن و ... تأسیس شدند و در حال حاضر نیز تعداد شرکتهای بیمه‌گر رو به افزایش می‌باشد.

تاریخچه بسیار کاملی از بیمه ایران در کتابی به نام بیمه ایران در گذر زمان به قلم سید محمود حسینی به چاپ رسیده است که علاقه مندان می توانند به آن مراجعه نمایند.

 

 

 

 

 

 

حسین بهرامی